Giữa thời cuộc nhiều biến động, doanh nghiệp Việt đang đứng trước áp lực đổi mới chưa từng có. Công nghệ, chính sách và thị trường thay đổi từng ngày, khiến năng lực quản trị trở thành yếu tố sống còn.

Với GS.TS Nguyễn Đức Thuận, Chủ tịch Hội các Nhà quản trị doanh nghiệp Việt Nam (VACD), đó không chỉ là thước đo năng lực của người lãnh đạo mà còn là yếu tố quyết định vận mệnh của doanh nghiệp Việt trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

GS.TS Nguyễn Đức Thuận, Chủ tịch Hội các Nhà quản trị doanh nghiệp Việt Nam (VACD). Ảnh: Hoàng Anh

Quản trị là chìa khóa

Trong bối cảnh thế giới đang thay đổi nhanh về chính trị, kinh tế và công nghệ, theo ông, đâu là những thách thức lớn nhất với các nhà quản trị doanh nghiệp Việt Nam hiện nay và điều gì sẽ là chìa khóa để họ vượt qua?

GS.TS Nguyễn Đức Thuận: Thế giới hiện nay đang thay đổi rất nhanh về chính trị, kinh tế và xã hội. Cuộc cách mạng 4.0 cùng sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo đang làm thay đổi cách thức vận hành của mọi nền kinh tế. Với doanh nghiệp Việt Nam, chìa khóa để thích ứng nằm ở việc dám đổi mới và đầu tư cho công nghệ cao, nhất là ứng dụng AI trong quản trị và sản xuất.

Việt Nam đang có lợi thế về nguồn nhân lực vàng và vị thế ngày càng được khẳng định trên bản đồ kinh tế toàn cầu. Chúng ta cần cùng với các nhà hoạch định chính sách tạo ra môi trường thuận lợi để thu hút doanh nghiệp quốc tế đến hợp tác, từ đó học hỏi, tích lũy kinh nghiệm và nâng cao năng lực cạnh tranh. Thế kỷ XXI được xem là thế kỷ của châu Á - Thái Bình Dương và tôi tin Việt Nam sẽ trở thành cường quốc trong khu vực và thế giới.

Trên thực tế, báo cáo Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu 2024 cho thấy, Việt Nam đã vươn lên dẫn đầu thế giới về xuất khẩu công nghệ cao và xuất khẩu hàng hóa sáng tạo, vượt qua nhiều quốc gia công nghiệp lớn. Đây là tín hiệu tích cực, nhưng chúng ta cần đi xa hơn, không chỉ dừng ở khâu sản xuất hay đóng gói mà phải tiến tới làm chủ thiết kế, sáng tạo và nghiên cứu. Những doanh nghiệp như Viettel hay FPT đã bắt đầu bước đi theo hướng đó.

Bên cạnh công nghiệp, nông nghiệp cũng là lĩnh vực then chốt. Việt Nam là nước xuất khẩu hàng đầu thế giới về gạo, cà phê, hạt điều, hồ tiêu. Điều quan trọng là phải công nghiệp hóa và hiện đại hóa toàn bộ chuỗi giá trị nông nghiệp, từ sản xuất, thu hoạch đến chế biến sâu. Chỉ khi mạnh dạn đầu tư vào khoa học công nghệ, chúng ta mới có thể nâng cao giá trị và thoát khỏi phụ thuộc nhập khẩu.

Từ quan sát thực tế của ông, những vấn đề lớn nhất mà doanh nghiệp Việt đang gặp phải trong quá trình vận hành và phát triển là gì?

GS.TS Nguyễn Đức Thuận: Trong quá trình làm việc với các doanh nghiệp, tôi nhận thấy có ba vấn đề lớn.

Trước hết, Việt Nam vẫn là một thị trường còn rất mới. Ở đó có vô số cơ hội cho doanh nhân khởi nghiệp và phát triển, nhưng để đi được đến thành công thì không dễ. Phần lớn doanh nghiệp trong nước còn yếu ở khâu quản trị. Nhiều đơn vị quy mô nhỏ, vận hành theo cảm tính, chưa có hệ thống quản trị bài bản, nhất là trong quản trị rủi ro. Khi thị trường biến động, điểm yếu ấy bộc lộ rất rõ.

Điều thứ hai là yêu cầu đổi mới công nghệ. Trong bối cảnh kinh tế hiện nay, việc áp dụng công nghệ, đặc biệt là công nghệ 4.0, đã trở thành yếu tố sống còn. Doanh nghiệp muốn phát triển cần đầu tư cho công nghệ, thay đổi tư duy quản trị và nhìn nhận lại vai trò của người đứng đầu. Người lãnh đạo không chỉ là người ra quyết định, mà còn phải hiểu công nghệ, hiểu cách nó làm thay đổi cấu trúc và vận hành của doanh nghiệp.

Vấn đề thứ ba, và tôi cho rằng là cốt lõi, nằm ở cách doanh nghiệp định hướng hoạt động. Nhiều doanh nghiệp Việt vẫn đi theo kinh nghiệm, trong khi các doanh nghiệp quốc tế lại dựa trên nhu cầu thị trường. Ở ta, có khi doanh nghiệp sản xuất vì mình biết làm gì thì làm nấy, chứ không xuất phát từ nhu cầu của khách hàng. Thị trường thực ra là điểm gặp của người sản xuất, người bán và người mua. Ai hiểu đúng thị trường, người đó có cơ hội phát triển.

Trao đổi bên lề chương trình Cafe Quản trị do VACD tổ chức. Ảnh: Hoàng Anh

Từ những quan sát đó, tôi thấy nhiều doanh nhân, đặc biệt là CEO, vẫn chưa hiểu hết ý nghĩa thật sự của vị trí mình đảm nhận. Trên thế giới, CEO được xem là một nghề, còn ở ta, nhiều người lại coi đó chỉ là chức vụ. Làm nghề CEO, theo tôi, cần hội đủ ba vai trò. Một là nhà đầu tư, tức người bỏ vốn và chịu trách nhiệm với đồng vốn ấy. Hai là nhà lãnh đạo, người dẫn dắt tập thể, tạo tầm nhìn và truyền cảm hứng. Ba là nhà quản trị, người vận hành hệ thống để đảm bảo doanh nghiệp hoạt động hiệu quả.

Khi hội tụ được ba năng lực này, người lãnh đạo mới có thể xây dựng được một tổ chức vững mạnh. Nếu chỉ hành xử theo tư duy của một ông chủ, không có kỹ năng lãnh đạo và quản trị, thì những người có năng lực giỏi sẽ khó ở lại làm việc lâu dài.

Tôi cũng muốn nhắn với các bạn trẻ đang ấp ủ ý định kinh doanh rằng có tiền không có nghĩa là đã có thể làm doanh nghiệp. Tiền giúp khởi đầu, nhưng để đi đường dài, phải có bản lĩnh lãnh đạo và kỹ năng quản trị. Khi hai yếu tố đó hòa vào nhau, doanh nghiệp mới có thể phát triển bền vững.

Từ góc nhìn của ông, đội ngũ doanh nhân Việt Nam hiện nay đang ở đâu trên hành trình chuyên nghiệp hóa và nâng cao năng lực quản trị?

GS.TS Nguyễn Đức Thuận: Tôi luôn tin rằng người Việt rất thông minh, sáng tạo và có khát vọng làm giàu. Tuy nhiên, thực tế hiện nay vẫn còn nhiều người khi có tiền là lập công ty, trở thành giám đốc mà chưa hiểu rõ doanh nghiệp bắt đầu từ đâu và phải vận hành như thế nào.

Một doanh nghiệp muốn phát triển thì hệ thống quản trị phải được xây dựng đầy đủ. Cần xác định rõ mô hình hoạt động, từ đó tổ chức bộ máy cho phù hợp. Có doanh nghiệp chỉ cần một vài bộ phận quản lý là đủ, nhưng có doanh nghiệp lại cần nhiều phòng ban hoặc nhà máy. Tất cả phụ thuộc vào quy mô và cách vận hành. Mục tiêu cuối cùng là phải kiểm soát được hoạt động, bảo đảm hiệu quả sản xuất và hạn chế rủi ro.

Với doanh nghiệp, hoạt động sinh lời luôn là yếu tố quan trọng. Nhưng bên cạnh đó, việc xây dựng thương hiệu cũng có ý nghĩa không kém.

Uy tín doanh nghiệp được hình thành từ chất lượng sản phẩm và dịch vụ, đồng thời phải được xã hội ghi nhận. Doanh nghiệp có sản phẩm tốt mà không ai biết thì cũng khó được lựa chọn.

Vì vậy, quảng bá và phát triển thương hiệu là một trong những trụ cột thiết yếu của quản trị doanh nghiệp, bên cạnh quản trị tài chính và nhân sự là những trụ cột mà VACD đang rất tập trung.

Quản trị nhân văn để phát triển bền vững

Theo ông, một doanh nghiệp Việt Nam muốn phát triển bền vững cần bắt đầu từ đâu, và những yếu tố nào đóng vai trò quyết định?

GS.TS Nguyễn Đức Thuận: Một doanh nghiệp muốn phát triển bền vững thì trước hết phải có chiến lược sản phẩm ổn định. Ổn định không có nghĩa là cố định, mà là biết mình mạnh ở đâu, sản phẩm nào là cốt lõi, thị trường nào cần mình nhất để tập trung phát triển.

Khi đã có hướng đi rõ ràng thì bộ máy quản lý cũng phải được thiết kế sao cho phù hợp với chiến lược ấy. Không thể áp dụng một mô hình quản lý chung cho mọi doanh nghiệp.

Một công ty xuất nhập khẩu cần những người am hiểu thị trường, có khả năng đàm phán, hiểu cách thanh toán và huy động vốn quốc tế. Trong khi đó, doanh nghiệp xây dựng lại cần đội ngũ thiết kế, thi công, giám sát, còn doanh nghiệp đầu tư thì yếu tố pháp lý và khảo sát địa điểm lại quan trọng nhất. Người lãnh đạo phải là người nhìn ra được mô hình nào phù hợp, xây được bộ máy kiểm soát hiệu quả và vận hành trơn tru.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp phải có nguồn vốn đủ mạnh. Ở Việt Nam hay nói “buôn tài không bằng dài vốn”, đúng là như vậy. Cơ hội đến mà không có vốn thì cũng chỉ biết đứng nhìn. Vốn mạnh giúp doanh nghiệp chủ động đổi mới công nghệ, nâng cao năng suất, giảm chi phí và kiểm soát rủi ro. Người lãnh đạo giỏi là người luôn nắm chắc dòng tiền, biết mình có thể đi đến đâu trước khi bước vào một thương vụ.

Nhưng vốn không chỉ là tiền. Con người cũng là vốn. Một doanh nghiệp muốn phát triển lâu dài thì phải biết chọn và dùng người. Ai cũng có điểm yếu, quan trọng là người lãnh đạo biết khai thác ưu điểm và sắp xếp họ vào vị trí phù hợp. Đừng tìm người hoàn hảo, vì không có ai như vậy mà hãy tìm người phù hợp nhất với công việc. Khi đã có người giỏi thì cần có cơ chế để họ được tôn trọng, được phát huy năng lực và được đãi ngộ xứng đáng với những gì họ cống hiến.

Phát triển bền vững còn đòi hỏi một môi trường lành mạnh. Môi trường ở đây không chỉ là môi trường tự nhiên mà còn là môi trường pháp lý, môi trường con người và môi trường tài chính. Môi trường pháp lý phải minh bạch và ổn định để doanh nghiệp yên tâm đầu tư. Môi trường con người phải đồng bộ, gắn bó và có năng lực. Môi trường tài chính phải linh hoạt, an toàn để doanh nghiệp có thể xoay chuyển khi thị trường biến động.

Cuối cùng, doanh nghiệp bền vững là doanh nghiệp biết cống hiến cho xã hội. Lợi nhuận là mục tiêu của kinh doanh, nhưng nếu chỉ có lợi nhuận mà không tạo ra giá trị cho cộng đồng thì sự phát triển ấy cũng không thể lâu dài. Khi doanh nghiệp vừa có chiến lược rõ ràng, bộ máy phù hợp, nguồn vốn vững, con người giỏi và môi trường tốt thì lợi nhuận sẽ đến như một kết quả tất yếu.

Ông nhiều lần nhấn mạnh con người là vốn của doanh nghiệp. Theo ông, quản trị nhân văn cần được thể hiện như thế nào trong quá trình phát triển bền vững?

GS.TS Nguyễn Đức Thuận: Trong quản trị doanh nghiệp, nhân văn là một khái niệm rất rộng, nhưng tôi cho rằng có thể bắt đầu từ văn hóa doanh nghiệp. Văn hóa ấy thể hiện ra bên ngoài qua thương hiệu và uy tín, thể hiện bên trong qua cách tổ chức mô hình quản lý hiệu quả và trong cách con người ứng xử với nhau. Văn hóa doanh nghiệp có cả nội hàm và ngoại hàm, và ở đâu cũng cần sự thấu hiểu của người lãnh đạo.

Khi một nhân viên mắc lỗi, lẽ ra phải kỷ luật, người lãnh đạo cần biết đặt mình vào vị trí của họ để xử lý cho đúng. Bởi một quyết định sa thải không chỉ liên quan đến một cá nhân mà còn ảnh hưởng đến cả gia đình phía sau họ. Tuy vậy, tính nhân văn không đồng nghĩa với sự dễ dãi, mà phải đi cùng cơ chế kiểm soát rõ ràng, để người sai có cơ hội sửa, nhưng nếu vẫn cố tình vi phạm thì cũng phải có biện pháp phù hợp.

Với tôi, môi trường làm việc nhân văn là nơi mỗi người cảm thấy hạnh phúc khi được cống hiến. Họ đến công ty với mong muốn hoàn thành tốt công việc để có thu nhập, và khi trở về nhà lại mong sớm được quay lại vì nơi đó có đồng nghiệp, có tinh thần gắn bó cùng nhau chiến đấu vì doanh nghiệp. Giữa gia đình và công ty, con người tìm thấy sự cân bằng và niềm tự hào, để mỗi ngày đi làm không chỉ là trách nhiệm mà còn là niềm vui.

Trong bối cảnh doanh nghiệp Việt Nam đang bước vào giai đoạn chuyển mình mạnh mẽ, VACD sẽ đóng vai trò như thế nào trong việc đồng hành và thúc đẩy sự phát triển bền vững của cộng đồng doanh nghiệp?

GS.TS Nguyễn Đức Thuận: Hội các Nhà quản trị doanh nghiệp Việt Nam (VACD) ra đời với mong muốn góp phần tạo dựng một nền quản trị tốt hơn cho Việt Nam nói chung và cho các doanh nghiệp Việt Nam nói riêng. Hiện nay, hội quy tụ nhiều nhà khoa học, nhà quản lý và đội ngũ doanh nhân hàng đầu, giàu kinh nghiệm. Trong nhiệm kỳ này, tôi cùng các lãnh đạo hội đang xây dựng chiến lược phát triển theo hai hướng trọng tâm.

Thứ nhất là tham gia sâu hơn vào công tác phản biện chính sách, cùng với Đảng và Nhà nước xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật để tạo điều kiện thuận lợi nhất cho doanh nghiệp hoạt động.

Thứ hai là đẩy mạnh đào tạo và đào tạo lại đội ngũ doanh nhân Việt Nam. Một người giữ vai trò giám đốc phải có kỹ năng hành nghề giám đốc, hiểu về quản trị và về ngành nghề của mình. Hội cũng sẽ phối hợp với các trường đại học tổ chức các khóa đào tạo khởi nghiệp, quản trị doanh nghiệp và chương trình thực tập dành cho sinh viên sắp tốt nghiệp để các em có cơ hội cọ xát, trải nghiệm thực tế trong doanh nghiệp. Từ đó hình thành một lực lượng trẻ đủ năng lực phục vụ cho sự phát triển của nền kinh tế.

Ban lãnh đạo và thành viên Hội các Nhà quản trị doanh nghiệp Việt Nam (VACD) thăm và làm việc với Công ty CP Misa, đơn vị do ông Lê Hồng Quang, Ủy viên Ban điều hành VACD, làm tổng giám đốc.

Tại VACD, chúng tôi hiện cũng đang triển khai một đề tài quan trọng liên quan đến việc định giá tài sản số. Mục tiêu là hình thành khái niệm, phương pháp và quy chuẩn định giá cụ thể cho loại tài sản này. Tới đây, VACD cũng sẽ họp để thành lập Viện Nghiên cứu và chiến lược của Hội. Việc đầu tiên của Viện là xây dựng đề tài định giá thương hiệu. Chúng tôi hướng đến việc trở thành đơn vị có năng lực chuyên môn và đủ thẩm quyền để đưa ra bộ tiêu chí đánh giá được Nhà nước công nhận.

Với trách nhiệm của mình, tôi mong muốn cùng tập thể lãnh đạo hội từng bước xây dựng và bồi dưỡng đội ngũ doanh nhân Việt Nam có bản lĩnh, có tri thức, đủ tầm để không chỉ thành công trong nước mà còn khẳng định vị thế trên thị trường quốc tế.

Trong 5 đến 10 năm tới, ông hình dung bức tranh cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam sẽ thay đổi như thế nào?

GS.TS. Nguyễn Đức Thuận: Theo tôi, trong 5 đến 10 năm tới, hệ thống doanh nghiệp Việt Nam sẽ hình thành một thế hệ doanh nghiệp tư nhân phát triển mạnh mẽ, có vị thế hàng đầu trong khu vực và từng bước vươn ra thế giới. Việt Nam đang dần tích tụ một lớp doanh nghiệp có năng lực cạnh tranh toàn cầu, góp phần định hình diện mạo mới cho nền kinh tế.

Những lĩnh vực trụ cột sẽ tập trung vào dầu khí, công nghệ thông tin và trí tuệ nhân tạo, công nghiệp bán dẫn, công nghiệp chế biến sâu, cùng các ngành phục vụ đời sống con người, y tế và dịch vụ. Đây sẽ là những lĩnh vực thể hiện rõ lợi thế và trí tuệ của người Việt Nam trong giai đoạn mới.

Hiện nay, theo thống kê của các cơ quan quản lý, khu vực tư nhân đã đóng góp khoảng 80% vào sự phát triển của nền kinh tế. Việc Đảng và Nhà nước xác định khu vực tư nhân là động lực quan trọng của nền kinh tế, đưa vào nghị quyết và chính sách phát triển, là bước đi đúng đắn và có tính chiến lược. Khi chính sách ấy gắn với bản lĩnh, trí tuệ và tinh thần sáng tạo của người Việt Nam, nó sẽ trở thành đòn bẩy giúp đất nước vượt qua bẫy thu nhập trung bình, tiến tới một nền công nghiệp hiện đại.

Tôi tin rằng trong vòng mười năm tới, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành một cường quốc kinh tế mới của khu vực.

Xin cảm ơn ông.

Nguồn: TheLEADER